Home » Blog » De ABTB en Sint Isidorus

De ABTB en Sint Isidorus

Bron: Catawiki

Onlangs werd ik benaderd door een vrijwilliger van het project “Tegels op locatie” van de Stichting Vrienden van het Nederlands Tegelmuseum, een museum in Otterlo. Hij had de taak op zich genomen om locaties van de Sint Isidorustegel te identificeren. In een boek over boerderijen in het buitengebied van Deventer had hij gelezen dat deze tegel, met daarop deze patroonheilige van de boeren, vanaf 1947 werd verspreid onder de leden van de ABTB. De tegel of plaquette was ontworpen naar het voorbeeld van de grafsteen van de in 1946 overleden secretaris van de ABTB.

In mijn reactie kon ik deze lezing bevestigen. De bewuste passage uit het boek van Henk Obdeijn uit 2003 was ontleend aan mijn boek Een aardse geschiedenis. De ABTB in dienst van Boeren en Tuinders uit 1997. In dit boek beschreef ik dat deze katholieke landbouworganisatie, die voluit de Aartsdiocesane R.K. Boeren- en Tuinderbond heette, bij zijn oprichting in 1917 Sint Isidorus van Madrid (ca. 1070-1130) koos tot zijn patroonheilige. Dat deden ook veel afdelingen van deze bond, die tot 1995 actief was in het noorden en oosten van Nederland. In 1927 hield de bond een inzamelingsactie voor het oprichten van een Isidorusaltaar in de nieuwe parochiekerk van Sint Isidorushoeve bij Haaksbergen.

Henricus Ruijter

Vanaf 1926 lag de dagelijkse leiding van de ABTB in handen van Henricus Ruijter (1893-1946). Hij was een begenadigd spreker en debater die tijdens de crisisjaren regelmatig optrad tijdens boerenbijeenkomsten, waar hij het door de Nederlandse regering gevoerde crisisbeleid fel bekritiseerde. Tijdens de oorlogsjaren speelde hij een belangrijke rol bij het uit handen van de Duitse bezetter houden van de economische instellingen van de boerenbonden. Verder was hij een begaafd politicus. Van 1932 tot 1937 was hij lid van de Eerste Kamer en vervolgens tot zijn dood lid van de Tweede Kamer. Zijn belangrijkste politiek wapenfeit was wel dat hij in 1939 tijdens de schorsing van een verhit kamerdebat het NSB-kamerlid Rost van Tonningen uitmaakte voor “landverrader”. Hij werd hiervoor veroordeeld tot een geldboete van 25 gulden. Na de bevrijding werd hij herkozen als Tweede Kamerlid, maar een nieuwe termijn kon hij niet meer aanvaarden.

In het voorjaar van 1946 werd Ruijter ziek en werd hij opgenomen in de St. Ursulakliniek in Wassenaar, alwaar hij een hersenoperatie onderging. Het mocht niet baten. Op 12 juni 1946 overleed hij. Twee dagen later werd hij begraven op het katholieke deel van de begraafplaats Moscowa in Arnhem. In het weekblad van de ABTB werd de overlijdensdatum getypeerd als ‘de meest rampzalige dag’ die de bond in zijn bestaan had beleefd. Op het gedachtenisprentje werd hij ‘een zeldzame man’ genoemd.

Op zijn graf werd een grafsteen geplaatst die was ontworpen door de Arnhemse beeldhouwer Auguste Manche (1916-2000). De steen bevat een afbeelding van Sint Isidorus. Naar aanleiding hiervan werd het idee geboren om een plaquette te maken met een voorstelling van Isidorus, zoals deze voorkwam op de grafsteen van Ruijter. Vanaf 1947 heeft de ABTB deze tegel verspreid onder zijn leden en daarom is deze heden ten dage vooral  terug te vinden op boerderijen uit de wederopbouwtijd. Ook zouden diverse emigranten deze tegel hebben meegenomen naar hun nieuwe vaderland.

Isidorustegel op een boerderij in Haarle (Ov). Foto: Ruud Murk.

Omdat de bewuste vrijwilliger niet in de buurt van Arnhem woont en ik regelmatig in de buurt kom, toog ik naar de begraafplaats Moscowa om het graf van Ruijter te bezoeken en te fotograferen. Volgens informatie van de beheerders van de begraafplaats worden er geen grafrechten meer voor betaald en zou het graf wel eens kunnen worden geruimd. Maar de grafsteen is een kunstwerk dat waard is om te behouden. De afbeelding van Isidorus is nog recent schoongemaakt, maar de namen van de overledenen – Ruiter en zijn vrouw Johanna Kramer, overleden in 1963 – zijn moeilijk leesbaar. Naast met maken van enkele foto’s kon ik het niet nalaten Ruijter postuum gelijk te geven: Rost van Tonningen was wel degelijk een landverrader.


8 reacties

  1. Ik vind de laatste zin wat vreemd in de context van het hele artikel. Kennelijk heeft Ruijter Rost van Tonningen ooit van landverraad beticht, maar dat komt in het hele artikel niet aan bod. Waarschijnlijk ontbreekt het woordje ‘ik’ in de laatste zin.

  2. Goedemiddag ,

    Wat leuk dat ik deze net geplaatste blog heb gevonden .
    Ik heb een gedeelte van een boerderij gekocht en mijn buurman van 84 die daar al zijn hele leven woont heeft mij vandaag verteld wat het tegeltje is aan mijn pand . Hij vertelde dat hij daarnaar vernoemd is . Zijn naam is Doris. Het is dus het tegeltje van de beschermheilige van de boeren Sint Isidorus van Madrid . Heel erg leuk om dit zo ook terug te lezen op uw website .

  3. Onlangs hebben wij een boerderij in Zenderen betrokken. Bouwjaar 1873. In de deel is eenzelfde tegel ingemetseld. Alhoewel in dezelfde gevel als met datum 1873, toch vermoedelijk in een nieuwere opbouw dan de oorspronkelijke bouw. We hebben lang gezocht naar de betekenis, hier gevonden.

  4. Interessant verhaal. Ik ken ze van een boerderij in het Sallandse kerkdorp Haarle. Zijn die plaquettes (of replica’s daarvan) tegenwoordig nog ergens te koop? Zo ja, waar?

  5. Wat mooi om dit te lezen. Ik ben een kleinzoon van Henricus Ruijter en ben zelfs naar hem vernoemd. Mijn opa overleed helaas 18 jaar voor mijn geboorte, dus ik ken hem alleen van de verhalen van mijn vader en van krantenartikelen, brieven en andere documenten die zijn overgebleven van het familiearchief. De plaquette komt me bekend voor, want mijn vader heeft een puntgaaf exemplaar in zijn atelier hangen.

    Enkele jaren geleden bezocht ik het graf van mijn opa en oma op Moscowa. Het klopt dat het grafrecht jaren geleden al is verlopen, maar de beheerder van de begraafplaats heeft me verzekerd dat het graf vanwege de fraaie steen met de afbeelding van Isidorus wordt aangemerkt als monument en daarom door Moscowa in ere wordt gehouden.

    • Het doet me deugd om te vernemen dat het graf van je grootouders vanwege de Isidorusafbeelding door Moscowa een beschermde status heeft gekregen. Je schrijft ook dat er in de familie nog archiefstukken van hem bewaard zijn gebleven. Als historicus ben ik natuurlijk altijd nieuwsgierig, met name om te weten of ik in mijn ABTB-boek uit 1997 wat heb gemist. Zijn voortijdige dood heeft belet dat je opa kon uitgroeien tot een van de leidende katholieke politici van ons land. Zijn kwaliteiten kwamen reeds duidelijk naar voren tijdens zijn publieke optredens in de jaren dertig. En dat hij Rost van Tonningen reeds in 1939 uitmaakte voor landverrader siert hem.

  6. Het is opmerkelijk dat het ontwerp van de grafsteen door Auguste Manche is gehandhaafd. Manche kwam namelijk tijdens WO2 in de collaboratie terechte en werd zelfs Oostfronter.

Een reactie plaatsen

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.